Kadernota besluitvorming en als opmaat naar de programmabegroting 2024-2027

Hoogeveen-Een tijd van uitdagingen Dit is een tijd van grote bewegingen met flinke gevolgen voor de Hoogeveense samenleving en het gemeentebestuur. We staan voor uitdagingen en onzekerheden die we samen en in verbinding moeten aangaan. Perspectief voor de toekomst, rondkomen met je inkomen, een woning vinden, de ontwikkelingen rond energie, klimaat en natuur. Er komt veel op ons af. Hoogeveners laten dagelijks hun kracht zien in samenwerking met elkaar en met de gemeente. Dat sterkt ons in het vertrouwen samen de toekomst in te gaan. Alleen samen halen we eruit wat erin zit voor onze samenleving.

Compliment voor geduld en begrip
We sluiten een periode af van beleidsarme jaren. Ook in deze magere jaren hebben we elkaars hand stevig vastgehouden als samenleving en gemeente.
Inwoners, ondernemers en organisaties hebben geduld en begrip laten zien wanneer de gemeente nul op het rekest moest geven of een uitstel aankondigde. Dat verdient een groot compliment. De gemeenteraad stelde zich terughoudend op met ambities en gaf voorrang aan herstel van de financiële situatie. Ook de coalitie kwam in 2022 met een financieel bescheiden akkoord. En de raad koos ervoor 2023 nog als beleidsarm jaar aan te merken. De medewerkers hebben in de magere jaren de rug recht gehouden. We wisten allen hoe we ervoor stonden en hebben daarnaar gehandeld.

De rode draad van deze kadernota
We zien in deze kadernota drie thema’s telkens terugkomen. Dat is allereerst het sociale gezicht van Hoogeveen, veel werk de komende jaren heeft hiermee te maken. Ten tweede is ‘met onze inwoners’ kenmerkend voor heel veel onderwerpen de komende jaren. Ten derde is de inhaalslag op onderhoud en beleid een thema. We zien veel inhaalslagen terugkomen in de kadernota. Aan de hand van deze thema’s is deze brief ingedeeld. Verder ook aandacht voor ‘bestuur’ en
‘financiën’.

Het sociale gezicht van Hoogeveen
Vanuit het coalitieakkoord zijn we vanaf de start bezig de samenwerking te zoeken, te verbinden en te verbeteren. Financieel is de gemeente nu een stuk robuuster, dat helpt natuurlijk. Dat maakt dat we prioriteit kunnen blijven geven aan het sociale gezicht van Hoogeveen. Dat doen we door aan te sluiten bij de sociale kracht van Hoogeveen. Bij de vele voorbeelden van samenwerking, vriendelijkheid en behulpzaamheid. Het is bijvoorbeeld fantastisch en inspirerend om
te zien hoeveel vrijwilligers zich inzetten voor de ander en de leefbaarheid in de buurten en dorpen. Dat doen we ook door op verschillende manieren te werken aan een sterke sociale basis met aandacht voor ondersteuning, preventie en snelle zorg.

Een sterke sociale basis voor de jeugd
Gezond opgroeien begint bij de basis van thuis, school en buurt. Daarom blijven we inzetten op het bij elkaar brengen van preventieve ondersteuning, onderwijs en buurt. We werken aan een nota jeugd om hiervoor structurele afspraken met partners te maken.

Perspectief voor jongeren
Een deel van de jongeren worstelt met de uitdagingen van vandaag. Met het risico op uitval van school of werk. Daarom zetten we gericht middelen in om jeugdwerkeloosheid tegen te gaan en jongeren te begeleiden naar het hervatten van een opleiding of naar werk. Tevens gaan we preventief inzetten op het minder vatbaar worden om in aanraking te komen met criminaliteit.

Gelijke kansen voor jong Hoogeveen
We willen in samenwerking gaan voor onze kinderen en jongeren. Dus voor gelijke kansen, maximale talent (h)erkenning en een sterke basis voor jong Hoogeveen. Daarvoor willen we duurzaam en strategisch sturen en investeren mét commitment van onze partners. In 2023 werken we daarom aan
de genoemde beleidsnota jeugd.

Streven naar meer bestaanszekerheid
We willen dat onze inwoners meer een gevoel van bestaanszekerheid kunnen ervaren. Daarom werken we samen met onze partners aan de uitwerking van een Aanpak Armoedebestrijding, vanuit de Armoedeconferentie (december 2022). We willen samen bouwen aan perspectief voor onze inwoners, vanuit de uitgangspunten van het Herontwerp Sociaal Domein, zoals een sterke sociale basis.

Een thuis voor statushouders
Ook statushouders die inburgeren hebben aandacht nodig. We zien een groep statushouders die het zelf prima redt en zich ‘thuis’ voelen in Hoogeveen. Maar er is ook een groep die meer passende ondersteuning nodig heeft met taal, werk, opleiding of invulling in de maatschappij. We willen graag dat ieder, als dat kan, volwaardig en zelfredzaam kan deelnemen in onze Hoogeveense samenleving.

Van zorg naar gezondheid en welbevinden
Aandacht voor gezondheid en welbevinden. Dat wordt steeds belangrijker, in plaats van alleen aandacht voor zorg.
We zien die aandacht terug in het landelijke Integraal Zorgakkoord (IZA) en het Gezond en het Actief Leven Akkoord (GALA), waar we aan meedoen. Doel is de zorg voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar te houden en te ontlasten. Dit vraagt om inzet op preventie, het bevorderen van een gezonde leefstijl, het versterken van de sociale basis in wijken en dorpen, levenslang bewegen en verbetering van cultuur zijn inbegrepen.

We gaan door met succesvolle programma’s hiervoor of starten deze op. We noemen hier Kansrijke Start, de samenwerking met de huisartsen via Welzijn op Recept en steunpunten in de wijken en dorpen voor inwoners met sociale, financiële en psychische problemen. Ook faciliteren we activiteiten voor verschillende groepen kwetsbare inwoners. Dit doen we samen met inwoners, vrijwilligers en professionals.

Dorpscoöperatie Hollandscheveld als goed voorbeeld
We versterken de samenwerking tussen organisaties op het gebied van wonen, welzijn en zorg in de wijken en dorpen. Een voorbeeld is doorgaan met de inzet van sociale wijkteams. Een ander voorbeeld is Hollandscheveld, waar het dorp laat zien hoe je als inwoners, professionals en organisaties kunt samenwerken. Deze succesformule van de dorpscoöperatie willen we ook in ander gebieden toepassen.

Met onze inwoners
We vragen inwoners, ondernemers en organisaties naar wat zij belangrijk vinden. Met die belangen gaan we aan de slag als vertrekpunt voor beheer, onderhoud en beleid. Een goed recent voorbeeld is het herontwerp sociaal domein. De insteek was geld te vinden onder druk van de financiële crisis. Met input van inwoners en organisaties in het sociaal domein, is de beweging gemaakt naar inhoudelijke verbeteringen. Zoals de sociale basis versterken en beter samenwerken in het sociaal domein. Dat levert naar verwachting een besparing op, maar dan als gevolg en niet als eis vooraf.

Naar wijk- en buurtagenda’s
We geven concreet uitvoering aan ons motto ‘Samen: Verbinden en Verbeteren’, door het gesprek te voeren met inwoners van elke buurt, wijk en dorp en met maatschappelijke organisaties. We halen waar gewenst de opgave op en gaan samen met inwoners agenda’s opzetten voor elke buurt, wijk en elk dorp. Waar mogelijk geven we uitvoering aan de plannen. We koppelen dit aan de doorontwikkeling van de Smederijen van Hoogeveen (waar een extra gebiedsregisseur nodig is) en de aanpak van gebiedswethouders.

Van duurzaam denken naar doen
Hoogeveen heeft als ambitie om in 2040 een CO2-neutrale gemeente te zijn. Onder inwoners en bedrijven is er op dit moment veel animo om te verduurzamen, mede door de hoge energieprijzen. We zetten vooral in op het blijven meedenken en ondersteunen van bewoners en ondernemers bij het verduurzamen van hun pand of de bedrijfsvoering. En we ondersteunen bewoners en maatschappelijke organisaties die te maken hebben met energiearmoede.

Inwoners als eigenaar
Verder spelen we in op nieuwe energieontwikkelingen en wensen uit de samenleving: vanuit onze inwoners in onze wijken en dorpen en vanuit ondernemers. Ruimte voor bewonersinitiatieven, zelf eigenaar zijn (lokaal eigendom) bij duurzame energieprojecten, dat is voor Hoogeveen belangrijk. Dat doen we bij de Drentse Zonneroute A37, waar we onze inwoners helpen coöperaties op te zetten.

Inhaalslag op onderhoud en beleid
Na financieel zware jaren kunnen we een inhaalslag maken op onderhoud. We kunnen ook beleid opschudden en nieuw beleid maken. Steeds met het oog op het welzijn van onze inwoners, ondernemers en organisaties. En aansluitend bij de sociale kracht van Hoogeveen. Vernieuwing schoolgebouwen We blijven investeren in goede schoolgebouwen (vanuit het Integraal Huisvestingsplan). De komende jaren gaat het om vernieuwing voor het speciaal (basis)onderwijs van RENN4 en voor Het Palet en de Titus Brandsmaschool. Op dit moment zijn we in gesprek met RSG Wolfsbos over de gewenste nieuwbouw.

Onderhoud wegen
We hebben jaren van achterstand in het onderhoud aan wegen achter de rug. We stellen voor om middelen vrij te maken om alle wegen op niveau basis te brengen. Daarmee komt een einde aan het risico op kapitaalvernietiging dat we de afgelopen jaren hebben gelopen.

Aanpak kleedaccommodaties
Vervangingsinvesteringen gelden ook voor sport. We willen de kleedaccommodaties bij de buitensport vernieuwen en verduurzamen.

Nieuwe brandweerkazerne
We zien een investering aankomen in een noodzakelijke nieuwe brandweerkazerne, met goede faciliteiten voor ons brandweerpersoneel.

Cultuurkansen
In 2023 zijn de eerste stappen gezet in het zichtbaar en beleefbaar maken van het verblijf van Vincent van Gogh in Hoogeveen. In 2024 willen we samen met anderen het Van Gogh thema verder uitwerken en nog beter positioneren. We voeren gesprekken met onderduikersmuseum de Duikelaar over hun doorontwikkeling en een eventuele structurele gemeentelijke subsidie. Voor de huisvesting van cultuur bereiden we de revitalisering van Het Podium voor.

Opgave woningbouw en openbare ruimte
De woningbouwopgave is fors de komende jaren. Meer woningen vraagt ook om extra investeringen in infrastructuur en openbare ruimte. Wij willen inzetten op meer groen in straten, op pleinen en in de nieuwe woonbuurten. Plekken moeten inwoners uitnodigen om elkaar te ontmoeten en te bewegen.

Groenblauwe impulsen
Door meer groen kunnen we ook biodiversiteit gaan versterken. Dat kan vaak ook hand in hand met aanpassingen die nodig zijn voor het veranderend klimaat. Er staan dus ‘groenblauwe’ maatregelen op stapel. Een groene en klimaat robuuste omgeving heeft bovendien effect op de mentale en fysieke gezondheid, op ontmoeting en sociale contacten.

Omgevingswet
Per 1 januari 2024 is definitief de Omgevingswet van kracht. Wetten en regels over de fysieke leefomgeving worden gebundeld en verminderd. Daardoor is overzichtelijker voor iedereen wat wel en niet kan. Voor de gemeentelijke organisatie verandert er veel, in beleid, regelgeving, processen en software. Ook vervangen we al onze bestemmingsplannen en verordeningen voor één omgevingsplan. Als gevolg hiervan hebben we extra personeel nodig.

Opgave landelijk gebied
In het landelijk gebied ligt een grote opgave. Nieuw gemeentelijk beleid voor het landelijk gebied is nodig om de gevolgen van de keuzes en maatregelen van het Rijk en Provincie lokaal door te vertalen. Welke functies die een beroep doen op de ruimte in het landelijk gebied zijn nodig en mogelijk? Hier zullen we de komende jaren onze tanden in moeten zetten.

We investeren in lokaal sportaanbod 
We willen onze inwoners stimuleren tot een gezonde en actieve leefstijl. We moeten daarvoor in lijn met het Rijksbeleid het sportakkoord updaten. Hiervoor krijgen we geld van het Rijk, evenals voor lokale initiatieven sport en bewegen. Via het Rijk kunnen we ook door met de sportfunctionarissen.
We maken hiervoor – als voorwaarde vanuit het Rijk – samen met andere regelingen één uitvoeringsplan (Gezond Actief Leefstijl Akkoord, GALA).

Waar nodig en mogelijk werken we ook regionaal samen. Dat willen we weer doen in het programma Drenthe Samen Gezond in Beweging. Vanwege de financiële situatie hebben we hier een aantal jaren niet aan bijgedragen. We komen bij de programmabegroting met een voorstel.

Doorontwikkeling toeristisch aanbod
We richten ons voor inwoners, bezoekers en bedrijven op een duurzame ontwikkeling van ons toeristisch aanbod, op het versterken van de lokale economie en op de beleefbaarheid van ons landschap. We willen dat laten zien door onder andere een duurzame doorontwikkeling van het Van Gogh project.
Daarnaast verkennen we samen met initiatiefnemers en recreatieve bedrijven de mogelijkheden voor nieuwe toeristische infrastructuur en nieuwe vormen van toeristische informatievoorziening.

Goed bereikbaar blijven
Een goede en veilige bereikbaarheid van Hoogeveen en het koesteren van de strategische ligging, is van belang voor onze inwoners, bedrijven en voorzieningen.

De fiets belangrijk
In 2018 heeft de gemeenteraad de Mobiliteitsvisie Hoogeveen vastgesteld. Hierin staat dat we de fiets net zo belangrijk vinden als de auto. In de daaropvolgende fietsnota hebben we maatregelen benoemd die nodig zijn om ons fietsnetwerk te verbeteren en veiliger te maken. De komende jaren willen we hierop gaan investeren. Daarbij zoeken we ook (financiële) middelen van derden.

Trein en bus
Het openbaar vervoer staat onder druk. Het vraagt aandacht om het OV op peil te houden. We blijven daarom samen met onze provinciale en regionale partners sterk lobbyen om het spoor tussen Groningen en Zwolle te verbeteren, zodat er vier treinen per uur stoppen in Hoogeveen en verstoringen voor reizigers te minimaliseren. Bij de provincie Drenthe en het OV-bureau zetten we in op de continuering van de subsidie voor De Bij en voor het behoud van de buslijnen.

Auto opladen en parkeren
Met de laadvisie spelen wij in op de toenemende vraag naar oplaadpunten voor elektrische auto’s. Het vervangen van de parkeerautomaten in 2025 is nodig om het betaald parkeersysteem te waarborgen.

Regionale samenwerking
Economische ontwikkeling stopt niet bij de gemeentegrens. Daarom is regionale samenwerking via Dutch Techzone en de Regio Zwolle belangrijk. Ook het succes behaald met de Regiodeal is een mooi voorbeeld. Met de 60 miljoen euro van de Regiodeal willen we de brede welvaart in Zuid- en OostDrenthe versterken.

Behoefte aan bedrijfsgrond
De economische ontwikkeling in Nederland staat onder druk door onder andere de stijgende rente en de situatie in de wereld. Toch blijft in onze regio de vraag naar bedrijfsgrond groot. De Dutch TechZone start daarom een behoefteonderzoek naar bedrijventerreinen.

Toekomst bedrijventerreinen
Vanuit de Economische focusagenda zetten we onder meer in op toekomstbestendige bedrijventerreinen en ook op verduurzaming en circulariteit. Ondernemend Hoogeveen en de onderwijsinstellingen zijn daarin belangrijke partners.

Georganiseerde ondernemers
We gaan verder met de marketing die is ingezet. Verder stimuleren we verbinding en kennisdeling tussen ondernemers. Samen met Ondernemend Hoogeveen blijven we streven naar een verhoging van de organisatiegraad van ondernemers in Hoogeveen. Samen sta je sterker en bereik je meer.

Blij met binnenstad
Ook blijven we goed samenwerken met Binnenstad Hoogeveen, zeker ook in de lobby voor een vervolg op het regiostedenfonds. We zien uit naar de verlenging van de BIZ (bedrijveninvesteringszone, waaraan ondernemers vrijwillig bijdragen). Samen investeren is belangrijk voor de samenhang en solidariteit in de aanpak en behoud van een vitale binnenstad. Het project Hoofdstraat-Zuid staat in 2024 in de planning en is een concreet voorbeeld ervan.

De binnenstad van Hoogeveen ontwikkelt zich vanaf 2022 weer positief. Er is weinig leegstand en de bezoekersaantallen stijgen. Zo wordt de binnenstad steeds vitaler en aantrekkelijker.

Veiligheid
Veiligheid blijft in 2024 een urgent thema. We zien het probleem van ondermijning groter worden. Daar is structurele aandacht en capaciteit voor nodig. Ook andere complexe, problematische dossiers vragen om regie vanuit het veiligheidsdomein van de gemeente: jonge aanwas in de criminaliteit, multi-probleem gezinnen, verwarde mensen en zware overlast. Op alle veiligheidsonderwerpen werken we nauw samen met onze veiligheidspartners, ook als veiligheidsregio Drenthe.

Bestuur
Voor ons lokaal bestuur komt er in 2024 de wisseling van burgemeester aan. Ook gaat de raad de stemfaciliteiten bij verkiezingen evalueren. Hoe kunnen we hier nog verder in verbeteren en moderniseren? Verder wil de raad de komende jaren uitvoering geven aan een motie (maart 2023) om jongeren beter bij de lokale democratie te betrekken.

Financieel op orde maar voorzichtigheid geboden
Financieel begint het gemeentebestuur op orde te komen. Echt comfortabel is de situatie nog niet. We moeten kritisch blijven op de uitgaven. Alleen goed onderbouwde plannen kunnen in aanmerking komen voor financiering. We moeten de financiële robuustheid van de begroting blijven stutten.
Daarom moeten we blijven sparen. Tegelijkertijd moeten we een inhaalslag maken op onderhoud en beleid. De pauzeknop van de
afgelopen jaren drukken we iets minder hard in. We kunnen weer wat meer doen voor onze samenleving en pakken gericht de kansen daarvoor.

In het verleden schreven we dat we de bocht aan het nemen zijn, maar nog niet door zijn, laat staan de tunnel uit. Nu kunnen we zeggen dat het einde van de tunnel in zicht is, maar dat we de tunnel nog niet uit zijn. Voorzichtigheid blijft geboden vooral vanwege onze afhankelijkheid van rijksinkomsten en de grilligheid en onzekerheid daarvan.

In cijfers was 2020 een financieel zeer slecht jaar. We zaten met een nagenoeg lege spaarpot. We hadden een laag weerstandsvermogen en een solvabiliteit van 11%. We waren kwetsbaar. Door jaren terughoudendheid en sparen staan we er nu beter voor.

Overigens hebben we in de afgelopen jaren niet alleen maar gespaard. Grote geplande bezuinigingen in het sociaal domein zijn teruggedraaid. We hebben geprofiteerd van incidentele meevallers en we kregen meer geld van het Rijk. De meevallers zijn toegevoegd aan de Algemene Reserve.

De financiële kengetallen buigen de positieve kant op. We kunnen de financiële kaders vanuit ‘Schone lei’ loslaten. In deze kadernota stellen we nieuwe financiële kaders voor. In plaats van een strak pessimistisch-realistisch begrotingsbeleid, kunnen we realistischer begroten en realistischer omgaan met risico’s en kansen. Als de resultaten alsnog tegenvallen, kunnen we deze immers beter opvangen. We blijven natuurlijk streven naar een realistische en structureel sluitende begroting.

Een tekort maar goed op te lossen
De kadernota laat na verwerking van alle mutaties de komende jaren nog een tekort zien. In 2024 € -1,8 miljoen, in 2025 € -1,4 miljoen en vanaf 2026 € -6,9 miljoen. Wij denken nu niet aan een bezuinigingsopdracht. Vanuit Schone Lei hebben wij jaarlijks een storting in de Algemene Reserve van € 5,5 miljoen begroot. We stellen voor de tekorten voor de jaren 2024 en 2025 te dekken door de storting aan de algemene reserve te verlagen. Dit kan omdat de stand van
de Algemene Reserve al (veel) hoger is dan we hadden verwacht.

Voorbereid op ‘ravijnjaren’
In gemeenteland worden 2026 en 2027 door velen inmiddels de ‘ravijnjaren’ genoemd. Gemeenten dreigen vanaf dat moment minder geld via het Gemeentefonds te krijgen van het Rijk. De onduidelijkheid is nog groot. Het kabinet werkt aan een andere financieringssystematiek. Dit moet leiden tot meer stabiliteit. In 2026 moet het nieuwe stelsel in werking treden. Vanaf het ‘ravijnjaar’ 2026 laten we voorlopig een tekort zien. Mocht het Rijk niet met (voldoende) compensatie komen vanaf 2026, dan komen we bij de kadernota 2025 met nadere voorstellen.

Voor meer inzage kader nota klik hier

Foto: Paula Bansema