Chris van Dam en zijn lessen van de koude kermis

Op vrijdag 11 februari kwam oud-Kamerlid en voorzitter van de toeslagencommissie Chris van Dam naar Studio CDA van CDA Hoogeveen. Chris van Dam is als oud-politieman, oud-officier van justitie een politicus die staat voor waardevaste politiek. Ook toen hij door het CDA niet meer op een verkiesbare plaats werd gezet, bleef hij trouw aan de grondslagen van de partij. In studio CDA zei hij op de vraag waarom hij Pieter Omtzigt niet gevolgd is ‘het gaat niet om mij, het gaat om de partij’.

CDA Hoogeveen wilde graag ingaan op de vraag waarom de betrouwbaarheid van de (lokale) overheid zo ter discussie staat? Wat kunnen we in Hoogeveen daaraan doen? Daarnaast ging men in op de lessen van de toeslagenaffaire voor een socialer stelsel en de verhoudingen tussen recht en rechtvaardigheid. Onderwerpen die bij Chris van Dam allemaal op elkaar aansloten.

Menselijke maat
Chris van Dam gaf aan dat hij altijd gedacht had dat de overheid voor de burgers zou staan. Maar dat hij van de koude kermis thuis is gekomen bij de toeslagenaffaire. De overheid stond meer tegenover, dan voor haar burgers. En dan niet alleen de ambtenaren van de dienst toeslagen, maar ook de rechtspraak. Het binnen de overheid geroemde ‘new public management’ ging veel te veel uit van wantrouwen jegens de burgers. Gelukkig zijn de lessen van de koude kermis snel geleerd. In het huidige regeerakkoord gaat het volop over de menselijk maat en worden grote ambities verwoord over eerlijk handelen van de overheid. Chris van Dam wees erop dat er meer waardering moet zijn voor de mensen die het me jou oneens zijn. Als dat beter zou lukken was de toeslagenaffaire er niet geweest. Heel beeldend noemde hij ‘de kanarie in de kolenmijn’.

Identiteit
Integriteit begint voor van Dam overigens altijd bij identiteit. Waar sta je voor? Van Dam citeerde Herman Kaiser, de CDA-burgemeester die de integriteitsproblemen van CDA Limburg had onderzocht. Deze wees het CDA landelijk erop dat bewaking van de integriteit alleen goed kan als je je identiteit stevig hebt neergezet. Het rapport zij-aan-zij is daarin een goed vertrekpunt. Het programma van uitgangspunten van het CDA is zeer krachtig en veel gebruikt. Echter voor van Dam ligt er boven de individuele uitgangspunten als solidariteit en rentemeesterschap ook nog de gezamenlijke benadering van de vier uitgangspunten. Dat vind je niet terug bij veel andere partijen.

Binnen het CDA maken we altijd de afweging tussen de vier grondwaarden. Maar zelfs dat is voor Van Dam niet genoeg. Boven de vier grondwaarden van het CDA staat voor hem altijd de ‘menselijke waardigheid’. De wijze waarop we wetten top-down door de samenleving duwen gaat voorbij aan de menselijke waardigheid. Binnen die grondhouding is ieder mens gelijkwaardig. Ook als je inhoudelijk het niet met elkaar eens bent. Het CDA moet haar eigen verhaal blijven vertellen. En nog veel meer dan ze nu doet. ‘Ons verhaal is het verhaal van de samenleving, van de samenwerking en van omzien naar elkaar. Het CDA staat voor ieder mens telt en het CDA wil dat haar bestuurders dat ook uitdragen. Ook in wijken waar geen CDA-kiezers zitten, hebben we onze taak te doen. Niet in verkiezingstijd, maar juist op de lange termijn. Wij laten geen wijk links liggen.’

Vertrouwen
Van Dam bleef voortdurend opbouwend kritisch over het CDA zelf. Hij roemde het CDA als de partij die goede rapporten kon schrijven, maar die moest opletten op het in praktijk brengen. Het CDA is een partij van verbinding. Een partij met een sterke identiteit en hele goede ideeën. Maar ook een partij die actief moet blijven in het inhoud geven aan de eigen identiteit. Daarmee zijn we herkenbaar in ons verhaal. Daarmee kunnen we een overheid creëren die weer werkt vanuit vertrouwen in plaats van wantrouwen.

Iedere politicus in Nederland die verantwoordelijkheid wil nemen moeten kunnen uitleggen wat zijn/haar standpunt is en hoe men tot een compromis gekomen is. De politicus moet herkenbaar zijn, ook na het compromis. Van Dam wees erop dat partijen die eenzijdige standpunten nastreven, naar mate ze dichterbij het bestuur komen steeds gematigder worden en een deel van hun kiezers verliezen. De BoerBurgerBeweging kan nu nog gemakkelijk standpunten innemen, maar als ze echt mee willen of moeten besturen dan zullen ze ook ‘water bij de melk doen’ (woordgrapje van Van Dam).

Nieuw Sociaal Hoogeveen
Het ‘nieuw sociaal Hoogeveen’ had Chris van Dam doorgenomen. Hij herkende veel CDA-standpunten, maar gaf het publiek ook mee dat de speelruimte voor een gemeente beperkt was. Hij juicht het plan van Heijkoop en Groot Wassink toe en zag daarin de lijn met het pleidooi van CDA Hoogeveen voor één wethouder van Armoedebestrijding & Bestaanszekerheid. Prioriteit is echter wel zorgen voor bestuurlijke continuïteit, betrouwbaarheid en de begroting op orde. In dat licht sloot hij ook aan bij René Peters, Kamerlid CDA, dat in de Jeugdwet nog wel het nodige moet gebeuren om de kosten te beteugelen. Het blijft raar dat in een land waarbij kinderen tot de top 3 van de gelukkigste ter wereld behoren, de Jeugdzorg zoveel inspanning moet leveren. Het beleidskader van de Jeugdwet moet strakker en het verdienmodel kun je ter discussie stellen.

Regeerakkoord
Van Dam ziet in het huidige regeerakkoord de hand van het CDA enorm naar voren komen. De lessen die geleerd zijn van de 600.000 gezinnen die in de toeslagen terecht zijn gekomen lijken geleerd te zijn. Echter, we staan nu nog maar aan de vooravond van verandering. Stijging van de minimumloon is een eerste stap, maar het zit dieper in het systeem. Na de afschaffing van het Ziekenfonds zijn we gestart met de zorgtoeslagen. Reparatiewerk voor lagere inkomens. De uitvoering bij de fiscus leek logisch, zeker omdat ze 20 jaar terug top ICT hadden. Maar dat blijkt nu niet meer voldoende. Doe daar de controlecultuur bij en we zijn op de verkeerde weg geweest. Echter, niet de toeslagen zijn de onderliggende oorzaak. Het is de armoede. Armoede die vaak ontstaat door gebrek aan werk of enige inkomenszekerheid. Van Dam is ook een groot voorstander van de ook in nieuw sociaal Hoogeveen genoemde basisbaan. In Nederland kent namelijk 28% van de inwoners financiële problemen. Daar ligt de oorzaak van veel problemen. Goed dat jullie met jullie ‘trap naar werk’ daar een impuls aan willen geven.

Rechtdoen.nl
Chris van Dam is ook bekend van zijn website ‘rechtdoen.nl’. Hij geeft aan dat de rechtsbescherming in Nederland kwetsbaar is, maar duidelijk aan de beterende hand. Een burgemeester (CDA) die een gezin met kleine kinderen wegens drugshandel uit hun woning zette is door de Raad van State gecorrigeerd. Ook de klacht van een burger die 200 brieven en 100 aanmaningen kreeg van de belastingdienst is gehonoreerd door de rechtbank. Van Dam wees op het rapport van Herman Tjeenk Willink dat de schaalgrootte de menselijke maat negatief beïnvloed. Dat heeft effect op onderwijs, ziekenzorg en rechtspraak. Hij citeerde Joba van de Berg met de uitspraak dat de zorg ‘dichtbij, betrouwbaar, betaalbaar’ moest zijn. Maar ook hier gaat het weer verder. In de Nederlandse wet staat dat we per 5000 inwoners een wijkagent moeten hebben. Helaas lukt dat in Nederland niet. De capaciteitsproblemen bij de politie zijn te groot. Daardoor kunnen we minder aan de voorkant van een probleem komen en krijgen we meer oplossen via ingrijpen van politie als er (grote) problemen zijn.

Zelf verantwoordelijkheid nemen

We moeten er meer naar toe dat we als samenleving niet alles van de overheid verwachten. We moeten zelf verantwoordelijkheid nemen. Daarin gaat het CDA zelfs verder dan het liberale denken. Het CDA kent een grote verantwoordelijkheid toe aan burgers. Niet voor niets pleit CDA voor goede verhouding tussen markt, overheid en samenleving. En die samenleving begint bij ieder individu en met respect voor ieder persoon. Centraal staat bij CDA de menselijke waardigheid. Voor die zaak kan het CDA staan, ook bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2022.