Opinie Erfgoedwet

De website https://www.monumenten.nl beoogt een actuele stand te geven van de monumentenzorg, maar is hopeloos verouderd. Zo staat er ondermeer vermeld
(d.d. 4 december 2021)  “De gemeente Hoogeveen kent rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten (…) de gemeente Hoogeveen zet zich in om het erfgoed van de gemeente
op duurzame wijze te behouden voor de toekomst. De adviseurs stellen beleid op met betrekking tot monumenten en erfgoed in de gemeente en vormen het bevoegd gezag.”
De website spreekt van een ‘Erfgoedverordening” en verwijst naar de Gemeentewet en de Monumentenwet en de hieraan gerelateerde Monumentenverordening gemeente Hoogeveen.

  Dit heeft geleidt tot een ongewenste wirwar van monumentenlijsten binnen de gemeente Hoogeveen en een voortgaande afbraak van beeldbepalende waardevolle historische gebouwen, maar ook tot vernietiging van kunstuitingen (2007) zoals het keramiek
van het voormalige politiebureau. Sedert 2015 kent de gemeente Hoogeveen geen gemeentelijke monumentenlijst meer  In dat jaar werd ook Museum De 5000 Morgen ontmanteld en in afgeslankte vorm ondergebracht in de locale bibliotheek Hoogeveen. De
inventarisatie van waardevolle spullen is incompleet en deels ‘verdwenen’, waaronder zilver.
Nadat opnieuw de nodige cultuurafbraak plaatsvond in Hoogeveen, trad op 1 juli 2016 de Erfgoedwet in werking. De redder in nood ? Of toch niet ? Met deze wetswijziging wordt de huidige Monumentenwet 1988 opgesplitst: een gedeelte (dat ziet op de fysieke leefomgeving) zal in 2019 opgaan in de Omgevingswet, het overige gedeelte is opgenomen in de nieuwe Erfgoedwet. Daarbij is voorzien in een overgangsrecht. De Erfgoedwet bevat een aantal veranderingen ten opzichte van de huidige wetgeving, waaronder de volgende: het college van burgemeester en wethouders houdt voortaan een gemeentelijk erfgoedregister van aangewezen cultureel erfgoed bij, de gemeenteraad kan een erfgoedverordening vaststellen.

  Weer laat de gemeente Hoogeveen verstek gaan. Monumentenzorg is in de wet verankerd, desondanks deed het college geen sier aan de implementatie van de erfgoedwet in Hoogeveen. Net op tijd redde een (anonieme) bewoonster het glaswerk (2019) van een af te breken school. In 2020 wilde de gemeente Hoogeveen bij monde van de voormalige wethouder 1572 van de ongeveer 4000 objecten uit de verzameling van De Verhalenwerf, de opvolger van Museum De 5000 Morgen, verkopen. De voorwerpen pasten volgens de gemeente Hoogeveen
niet meer bij ‘het verhaal van Hoogeveen.’ Wie het daar niet mee eens is, kon bezwaar maken. Dat heb ik in 2020 gedaan bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, die de bescherming van het erfgoed legt bij het erfgoedveld zelf, in dit geval de gemeente Hoogeveen. Tot op heden heb ik echter nog niets van deze instantie vernomen. Volgens
de gemeente Hoogeveen zou het proces om een deel van de kunstcollectie af te stoten zorgvuldig en volgens de richtlijnen in de Erfgoedwet verlopen. Dat betwijfel ik dus.
De erfgoedwet is er voor bedoeld om toezicht te houden op collectie van musea en op meer particulier initiatief bij behoud cultuurgoederen. Andere deskundigen waren niet gehoord
en bovendien zijn organisaties, zoals De Verhalenwerf (bieb), afhankelijk van subsidies.

  Anno 2021 is heeft de gemeenteraad middels een motie het college (nogmaals) opgeroepen om zo snel mogelijk de cultuurhistorische waarde kaart te vertalen naar de omgevingswet.

De historische gebouwen die geen provinciaal of rijksmonument zijn hebben (nog) geen beschermde status. Hierbij aangetekend dat de status gemeentelijke monument zoals die vóór 2015 gold in de praktijk ook nagenoeg een wassen neus bleek. In bestemmingsplannen wegen financieel- economische motieven immers zwaarder dan culturele. Zo spelen tegenwoordig ook allerlei andere factoren mee, zoals klimaatbestendigheid en energieneutraal bouwen. Winkeliers kunnen nog van harte doorgaan met de verbouw van hun gevels, evenals andere eigenaren van oude nog resterende gebouwen. Ik hoop van harte dat de nieuwe Erfgoedwet en omgevingswet een positieve werking zullen hebben. Het lijkt me hierbij verstandig dat de gemeente Hoogeveen meer expertise inschakelt en beter gaat samenwerken met locale streekhistorici en andere experts en erfgoedorganisaties in een soort coöperatie. Ik ben echter sceptisch. Het verleden heeft bewezen dat er binnen de gemeente Hoogeveen weinig animo is voor monumentenbehoud en de expertise van de locale monumentencommissie schiet te kort.

Men kan wel allerlei uniforme juridische landelijke regels vaststellen, maar als de wil er niet is.? Zo zal er in een eenduidige lijst omschreven moeten worden welke bouwwerken en hun artistieke uitingen als monument gelden. Dat geldt ook voor beeldbepalende historische stadsgezichten, zoals de Oranjebuurt. Ik betwijfel of de handhaving toereikend zal zijn, hierbij wijs ik ondermeer op het achterwege blijven van een reactie van de Rijksdienst
voor het Cultureel Erfgoed op mijn bezwaar en het juridisch gesteggel van de gemeente Hoogeveen om onder allerlei protesten uit te komen. Ook binnen de erfgoedwet
bieden bestemmingsplannen uitwijkmogelijkheden om tot sloop van monumenten over te gaan. Ook kunnen allerlei mooie plannen weer ten onder gaan in politieke gekonkel.

Zo staan in Hoogeveen in 2022 de verkiezingen voor de deur. Blijven het loze beloftes ?

Ronald Wilfred Jansen, Hoogeveen