Kantlijn: Hoogeveen: Failliet of niet?

In verband met de gevoeligheid van dit onderwerp wilde het college aanvankelijk de raad in een besloten vergadering informeren, maar de fracties wilden dit unaniem alleen in een openbare vergadering bespreken. Daarom werd het onderwerp aan de agenda van de raadsvergadering van gisteravond toegevoegd.

Een voorstel van orde van Inge Oosting (PvdA) om dit punt als eerste te behandelen werd afgewezen. De coalitiepartijen vonden dat het ook wel aan het eind van de vergadering kon. Daardoor ontstond de merkwaardige situatie, dat er eerst werd gepraat over de fietsnota, die naar alle waarschijnlijkheid voorlopig niet uitgevoerd zal kunnen worden omdat nieuwe investeringen ten gevolge van de afgekondigde uitgavenstop onmogelijk zijn. Plannen als tweerichtingenfietspaden en veranderde voorrangsregels op rotondes kosten nogal wat.

Het was al ruim na tien uur toen de hete aardappel aan de raad werd geserveerd door wethouder Jacob van der Heide, die in een kort betoog vertelde wat hij eerder die dag al aan de media had verteld. Hoogeveen staat er financieel hondsberoerd voor. De solvabiliteit is nul. Het weerstandsfonds, waarmee tegenvallers opgevangen moeten worden, is leeg. Hoogeveen kan zich dus geen enkele tegenvaller meer permitteren. En dat terwijl er nog een miljoenenclaim van ondernemen Max Jacobsen tegen Hoogeveen bij de rechter ligt.

Bij het nemen van maatregelen is vooral gekeken naar de gemeente Coevorden die een aantal jaren geleden in enigszins vergelijkbare omstandigheden verkeerde. Van der Heide vergat erbij te vertellen dat Coevorden geld achter de hand had, waar Hoogeveen niet over beschikt. Om de ontstane problemen het hoofd te bieden is met onmiddellijke ingang een uitgavenstop opgelegd aan alle geledingen van de gemeente die over uitgaven kunnen beslissen. Dit alles onder het motto, als je niks uitgeeft hou je uiteindelijk geld over.

Daarnaast moeten er extra bezuinigingen gevonden worden op de in november vastgestelde begroting voor 2020. Van der Heide rekende het de raad diverse malen voor: er was al een tekort van vijf miljoen over 2019. Voor 2020 wordt een tekort van € 888.000 verwacht. Daar bovenop wil het college nog eens twee miljoen euro bezuinigen om onverwachte tegenvallers op te vangen.
De miljoenenclaim die ondernemer Max Jacobsen tegen de gemeente bij de rechter heeft gedeponeerd hangt het college daarbij als een zwaard van Damocles boven het hoofd. Desondanks werd daar met geen woord over gerept.

Het werd een lastige avond voor van der Heide, die geregeld moest zeggen dat het allemaal echt niet anders kon, maar dat we als we doen wat het college voorstelt hopelijk spoedig weer dertien miljoen euro in het weerstandsfonds hebben zitten. Over hoever we nog van spoedig verwijderd zijn liet hij zich overigens niet uit.

Ida Gerda Emmens (PvdA) vroeg tijdens het debat of er een vacaturestop komt. Daarnaast wilde zij weten of de gemeente zich gaat houden aan haar sociale en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Ten slotte wilde zij weten hoe het kon gebeuren dat we zo plotseling door het ijs zijn gezakt.

In zijn antwoord liet de wethouder weten, dat een vacaturestop een van de opties voor Hoogeveen is. Nadrukkelijk meldde hij hierbij dat dit niet geldt voor de Wolden, waar Hoogeveen een samenwerkingsverband mee heeft. Over de sociale en maatschappelijke verantwoordelijkheid verwees hij naar de eerdere (en nog vaak herhaalde) uitspraak dat de gemeente zich houdt aan de wettelijke en contractueel vastgelegde financiële verplichtingen, maar ook geen cent meer dan dat. Dat Hoogeveen zo plotseling door het ijs is gezakt komt doordat “de maatregelen die wij in 2019 hebben bedacht onvoldoende zijn.”

Debbie Bruijn (VVD) verweet het college in cynische bewoordingen veel te makkelijk naar de regering te wijzen met betrekking tot de oorzaak van het tekort,  “Wijzen naar Den Haag is een zwaktebod voor dit daadkrachtige, innovatieve, netwerkende college.” Zij wilde vooral weten hoe het komt dat het college nu ineens wakker is geworden en tot voor zeer kort investeringen deed zoals de architect voor het Cultuurhuis. Daarnaast vroeg zij hoe het college tot een besparing van acht miljoen euro is gekomen. Ook vroeg zij of er naar de ambtelijke organisatie gekeken gaat worden. Zij verwees hierbij naar twee moties van de VVD over een bezuiniging van 2% op de Samenwerkingsorganisatie met de gemeente de Wolden

In zijn antwoord legde de wethouder maar weer eens uit dat er een tekort van 5 miljoen was over 2019, voor 2020 bijna een miljoen tekort wordt verwacht en dat 2 miljoen gereserveerd moet worden als een soort buffer voor onverwachte tegenvallers. De 2% motie SWO van de VVD wordt “meegenomen” voor zover het betrekking heeft op Hoogeveen. De opdracht aan de architect voor het Cultuurhuis was bedoeld om de voorbereiding van dit project af te ronden, zodat we over een aantal jaren, als de financiële situatie van Hoogeveen weer gezond is, verder kunnen gaan waar we gebleven waren.

“Vindt u het zelf ook niet schokkend dat u in deze situatie bent beland?” wilde Philip Oosterlaak (SP) weten. “Onze regering reageert niet eerlijk op gerechtvaardigde verzoeken van gemeentes. Wat gaat u daaraan doen?” Tenslotte wilde Oosterlaak nog weten wat de consequenties van de uitgavenstop zijn.

Van der Heide vond schokkend “een groot woord”. “We zijn al een tijd bezig met pijnlijke discussies en ja het doet pijn. Wij zitten ook liever met een bak vol geld. Maar wij lopen niet weg voor onze verantwoordelijkheid en u kunt als raad helpen door via uw lijnen naar Den Haag invloed uit te oefenen.” Over consequenties van de uitgavenstop durfde de wethouder nog geen uitspraken te doen. “We hopen u 25 februari de eerste consequenties te kunnen melden.”

Hettie Mullen (Christenunie) wilde weten of het college ook naar andere gemeentes dan alleen Coevorden kijkt en wat het college gaat doen aan de relatie met de Wolden. Dit zowel op niveau van de raad als van de organisatie. Ten slotte wilde zij weten of er een nieuwe verhoging van de onroerende zaak belasting (OZB) zit aan te komen.

De wethouder liet weten er alles aan te willen doen om een situatie zoals in Assen te voorkomen. “Daarom treden we pro-actief op.” Aan de Wolden is duidelijk gemaakt dat het voorlopig slechts een Hoogeveense zaak is en de dienstverlening aan de Wolden blijft zoals die is.
Verhoging van de OZB is een politieke keus die meegenomen kan worden in het begrotingsplan 2021-2024. “Daar zullen we keuzes in moeten maken en die liggen dan ook voor. Verhoging van de OZB kan daarbij een keuze zijn, zoals ook verhoging van de gemeentelijke leges een optie is.”

Brand van Rijn (SGP) verweet het college onder meer niet geluisterd te hebben naar waarschuwingen uit de raad. “Ons uitgavenpatroon ging ver over onze inkomsten heen. Wij hebben dit al lang aan zien komen en er vele malen voor gewaarschuwd, maar daar is nooit iets mee gedaan.” Van Rijn vroeg het college hoe realistisch een bedrag van acht miljoen is en wat het college gaat doen bij onverwachte tegenvallers. Ook wilde hij weten of de gemeente stille reserves gaat inzetten. Denk daarbij aan bijvoorbeeld grondverkoop.

Van der Heide rekende vervolgens nogmaals voor hoe men tot acht miljoen was gekomen, meldde dat de twee miljoen extra voor het opvangen van onverwachte tegenvallers zijn bedoeld en nee, “de stille reserves gaan we niet inzetten”.

Catharina van Hien (GroenLinks) wilde voorbeelden van verplichtingen horen en vroeg wat het college over de rol van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten dacht. Tenslotte wilde zij weten of men heeft overwogen zelf de artikel 12 regeling (soort van onder curatelestelling) aan te vragen.

Voorbeelden van verplichtingen wilde van der Heide niet geven. “Dan moet ik gaan vooruitlopen op de lijst van 25 februari en dat doe ik liever niet.” Over de VNG was hij kort: “Wethouder Vos heeft op harde klompen meegelopen in een VNG demonstratie in Den Haag.” Over de artikel 12 procedure meldde hij: “Dat zou een fikse OZB verhoging betekenen van ca. € 200,00 per jaar. Dat willen we (nu nog) niet. En we willen zelf de regie in handen houden. Passiviteit past ons niet.”

“Het college luistert nooit naar de raad,” verweet Peter Scheffers (D66). Hij wilde weten wat voor verantwoordelijkheid de raad heeft om sturing te geven, of alle belanghebbenden (stakeholders) meegenomen worden in het proces en in hoeverre de onderwijshuisvesting betrokken zal raken.

Van der Heide hoopte in zijn antwoord dat de lijst van 25-2 “hopelijk groot genoeg zal zijn om keuzes uit te maken en dan komt u aan bod.” Of het anders slikken of stikken wordt vermeldde hij er niet bij. Er zal een taskforce worden samengesteld waarin naast van der Heide ook wethouder Giethoorn zal plaatsnemen, aangevuld met interne ambtenaren en een of twee financieel deskundigen. Omdat de onderwijshuisvesting nog niet op de begroting voor 2020 staat, zal die pas bij 2022-2025 aan de orde komen.

Arno Sieders (Gemeentebelangen) informeerde of het college straks voor acht miljoen euro bezuinigingen gaat voorstellen. “Of kunnen we nog ergens uit kiezen?”

“Alle portefeuilles zullen moeten bloeden. Vandaag is het proces Waar halen we acht miljoen vandaan? gestart”, aldus van der Heide, “Dat kan leiden tot een begrotingswijziging voor 2020 en die zal de raad dan moeten goedkeuren. Hopelijk valt er dan ook nog iets te kiezen.”

Erik-Jan Kreuze (CDA) vroeg hoe het college terugkijkt op de totstandkoming van de begroting voor 2020. Hij wilde ook weten of er sprake is van een kerntakendiscussie en het het college het begrip uitgavenstop definieert.

Van der Heide: “Richting begroting 2021-2024 kan een kerntakendiscussie een mogelijkheid zijn.” Eerder kennelijk niet. Over de vaststelling van de begroting voor 2020, die in november 2019 plaatsvond: “De ambities van toen zouden realiseerbaar moeten zijn, maar we willen voorblijven dat we niet meer kunnen sturen. Elke dag dat je langer wacht zal betekenen dat het moeilijker wordt.” Over de uitgavenstop was van der Heide kort en herhaalde zichzelf: “Alles wat niet wettelijk of contractueel verplicht is wordt gestopt.”

Het is duidelijk dat er inktzwarte wolken boven Hoogeveen hangen. Misschien moet men eens aankloppen bij Talpabaas John de Mol. Zou het geen goed idee zijn om een duur betaalde real life soap te starten, waarbij het college en ambtenaren op de voet worden gevolgd bij het pareren van de ontstane problemen? Hoogst actueel. Een bescheiden acht miljoen is dat format vast wel waard. Titel van de soap: FAILLIET OF NIET?