‘Digi-dwang raakt kwetsbare groepen in de samenleving’
Hoogeveen – De gevolgen van digitalisering zijn momenteel volop in het nieuws. Recentelijk waren er twee storingen bij een grote supermarkt, waardoor consumenten hun boodschappen niet digitaal konden afrekenen. Eergisteren was wegens een storing het belangrijke alarmnummer 112 vier uren lang uit de lucht. Als een van de meest gedigitaliseerde landen ter wereld, blijken we bij grote storingen in de infrastructuur en calamiteiten onvoldoende alternatieven te hebben voor digitale systemen. Bijvoorbeeld in het betaalverkeer, het kernonderwerp van dit persbericht.
Door Jaap Spaans
Op 14 juni 2019 verschenen er in landelijke dagbladen als De Volkskrant en Het Nederlands Dagblad conclusies uit een onderzoek dat was gehouden naar de positie van kwetsbare groepen in de samenleving, bijvoorbeeld als het gaat om internetbankieren. Belangrijke conclusie is dat hoewel de grote banken massaal inzetten op digitalisering, het aantal klanten dat nog gebruik wil maken van de traditionele wijze van bankieren zwaar wordt onderschat. Het zijn er volgens de bronnen veel meer dan naar buiten wordt gebracht. Bij een van de grote banken bankiert eenderde van alle klanten niet digitaal. Veel burgers kunnen de digitalisering van het financiële systeem niet volgen, maar ervaren wel de druk die op hen wordt uitgeoefend en wordt aangeduid als ‘digidwang’ (morele of wettelijk verplichting tot gebruik van digitale systemen voor communicatie, informatievoorziening het uitvoeren van financiële handelingen etc.). Er is ook een groep burgers die de omgekeerde beweging maakt en van internetbankieren weer overstapt naar traditioneel bankieren. Dat banken hier niet blij mee zijn is begrijpelijk, maar ook maatschappelijke knelpunten hebben een oorzaak en die moeten open en eerlijk worden gecommuniceerd.
Het aantal zorgelijke signalen vanuit de samenleving neemt snel toe. Bepaalde categorieën burgers zoals kwetsbare senioren, mensen met een beperking en laaggeletterden zijn niet in staat het tempo van digitalisering te volgen. De huidige ontwikkelingen met de dominantie van computertechnologie en digitalisering, komt voor veel burgers op gespannen voet te staan met het belangrijke grondrecht van bescherming van de persoonlijke levenssfeer, zoals vastgelegd in artikel 10 van de Grondwet en artikel 8 van het Europees Mensenrechtenverdrag (EVRM voor de wetstekst zie pagina 8 van het verzoek aan DNB). Deze burgers worden in toenemende mate afhankelijk van derden zoals familie, mantelzorgers, zorgverleners en anderen. Goede cijfers over dat aantal ontbreken. Een situatie die niet alleen het veiligheidsgevoel bij mensen kan aantasten, maar ook negatieve gevolgen kan hebben voor de zelfstandigheid, actief burgerschap en sociale integratie. Dat zou niet mogen in een tijd dat de overheid er juist naar streeft ouderen en mensen met een beperking zolang mogelijk zelfstandig te laten wonen. Gelet op de hevige en constante stroom van kritisch nieuws over digitalisering en excessen, is het niet verwonderlijk dat het veiligheidsgevoel bij veel mensen aangetast raakt. In mijn brief aan de DNB geef ik een overzicht van belangrijke bronnen die aantonen dat er genoeg reden is tot zorg als het gaat om de toename van cybercriminaliteit zoals het Jaarbericht 2018 van het Openbaar Ministerie, informatie over gebruik van algoritmes om profielen op te stellen en het Cybersecuritybeeld Nederland (CSBN) 2019 van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Het OM signaleert een sterke stijging van cyberdelicten als ‘hacking’ of computervredebreuk, aanvallen via ransomware en phishing. Begrijpelijk dat vooral de kwetsbare groepen burgers twijfels hebben over hun digitale veiligheid.
In een brief van heden 26 juni 2019, heb ik de geschetste problematiek in de vorm van een vraag/verzoek voorgelegd aan De Nederlandsche Bank (DNB), de belangrijkste financiële toezichthouder in ons land en tevens voorzitter van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB). Gemeentes, belangenorganisaties, zorginstellingen, media, banken e.a. roep ik op een bijdrage te leveren aan kwalitatief hoogwaardig burgerschap voor al die burgers, die op dit moment digidwang ervaren en er onzeker over worden. Het moet toch mogelijk zijn om op kleinschalige en laagdrempelige wijze te stimuleren dat het veiligheidsgevoel wordt gestimuleerd en burgers ook in de digitale samenleving goed kunnen participeren.
